دی متیل سولفوکسید (DMSO) یا متیل سولفوکساید یکی از قوی‌ترین حلال‌های آلی است که بطور کامل در آب و بسیاری از مایعات قطبی آلی حل می‌شود. DMSO در اثر اکسیداسیون دی‌ متیل سولفید با اکسیژن یا دی اکسید نیتروژن تولید می‌شود و بسته به دما، هر دو خصوصیت هیدروفیلیک و هیدروفوبیک را دارد. بواسطه توانایی حل کردن انواع مختلف ترکیبات، DMSO نقش مهمی در آماده سازی نمونه و فرایندهای طراحی دارو دارد.

کاربرد دی متیل سولفوکسید (DMSO)

این ماده یک لیگاند شایع در شیمی آلی بوده و بعنوان یک اکسیدانت ملایم در فرایند سنتز ارگانیک بکار می‌رود. علاوه بر این DMSO در واکنش زنجیره‌ای پلیمراز (PCR) هم استفاده می‌شود تا از تشکیل ساختارهای ثانویه در DNA الگو و پرایمرها جلوگیری کند. ترکیب DMSO بطور وسیع به عنوان عامل محافظت کننده از سرما (cryoprotective) برای جلوگیری از یخ زدگی سلول‌ها و بافت‌های حیوانی، جنین‌های انسانی و سلول‌های خونی در فرآیند کشت سلول استفاده می‌شود.

چگونه دی متیل سولفوکسید مانع آسیب به سلول می‌شود؟

این ماده از تشکیل کریستال‌های یخ طی فرآیند فریز شدن جلوگیری کرده و در نتیجه مانع از آسیب سلول‌ها می‌شود. این ماده معمولا در غلظت 10 درصد (حجم به حجم) در محیط فریزسازی سلول استفاده می‌شود اما در مورد بسیاری از رده‌های سلولی از غلظت 5 درصد آن هم بطور موفقیت آمیزی استفاده می‌شود. استفاده از غلظت‌های پایین‌تر DMSO باعث حذف سریع‌تر این معرف سمی از سلول‌ها بواسطه رقیق شدن با محیط کشت می‌شود.

ویژگی‌ های دی متیل سولفوکسید (DMSO)

حلالیت بالا: DMSO توانایی حل کردن طیف وسیعی از مواد را دارد، از جمله ترکیبات آلی و معدنی، که آن را به یک حلال جهانی تبدیل کرده است.
نفوذپذیری بالا: DMSO می‌تواند به راحتی از پوست و غشاهای سلولی عبور کند، که این ویژگی آن را برای کاربردهای دارویی جذاب کرده است.
پایداری شیمیایی: DMSO نسبت به بسیاری از واکنش‌های شیمیایی مقاوم است.
قابلیت انحلال‌پذیری مواد بیولوژیکی: DMSO می‌تواند پروتئین‌ها، اسیدهای نوکلئیک و سایر بیومولکول‌ها را حل کند.

آیا دی متیل سولفوکسید سمی است؟

علاوه بر محافظت کنندگی از سرما، DMSO برای القای تمایز سلولی هم بکار می‌رود. اگرچه DMSO بخودی خود کاملا غیر سمی است، اما به دلیل قدرت حل کنندگی، می‌تواند خطرناک باشد. به همین دلیل، همه مواد و وسایلی که با DMSO در تماس هستند (مانند ظروف نگهداری، فیلتر، سرنگ، سرسمپلر، پیپت و غیره) باید با آن سازگار باشند. مواد و ظروف یکبار مصرف از جنس پلی‌ پروپیلن، پلی متیل پنتن، نایلون، تفلون، HDPE ،LDPE ،FEP،PPCO کاملا با DMSO سازگار هستند، در حالیکه موادی که از پلی استیرن و ECTFE/ETFE ساخته می‌شوند سازگاری کمتری با آن دارند. پلی سولفون، ظروف PVC و موادی پلی کربنات، با DMSO ناسازگارند و بنابراین نباید در تماس با آن قرار بگیرند.

کاربردهای DMSO در آزمایش‌ ها

حلال برای ترکیبات مختلف: DMSO به عنوان یک حلال برای حل کردن ترکیباتی که در حلال‌های دیگر حل نمی‌شوند، استفاده می‌شود.
حامل دارو: DMSO به عنوان حامل دارو برای انتقال داروها به داخل سلول‌ها و بافت‌ها استفاده می‌شود.
کریوپروتکتانت: DMSO به عنوان یک کریوپروتکتانت برای محافظت از سلول‌ها و بافت‌ها در برابر آسیب‌های ناشی از انجماد و ذوب استفاده می‌شود.
حلال برای ترکیبات رنگی: DMSO به عنوان یک حلال برای تهیه محلول‌های رنگی برای طیف‌سنجی و سایر تکنیک‌های آنالیزی استفاده می‌شود.
حلال برای واکنش‌های شیمیایی: DMSO به عنوان یک حلال برای انجام واکنش‌های شیمیایی مختلف استفاده می‌شود.

کاربردهای ِدی متیل سولفوکسید DMSO در زمینه پزشکی

درمان درد و التهاب: DMSO به صورت موضعی برای کاهش درد و التهاب استفاده می‌شود.
درمان بیماری‌های پوستی: DMSO برای درمان برخی بیماری‌های پوستی مانند پسوریازیس و اگزما استفاده می‌شود.
حامل دارو برای درمان سرطان: DMSO به عنوان حامل دارو برای انتقال داروهای ضد سرطان به تومورها استفاده می‌شود.

توجه: استفاده از DMSO به صورت خودسرانه توصیه نمی‌شود و باید تحت نظر پزشک انجام شود. DMSO ممکن است عوارض جانبی داشته باشد و با برخی داروها تداخل ایجاد کند.

نکات مهم در استفاده از دی‌ متیل سولفوکسید

سمیت: DMSO در مقادیر زیاد می‌تواند سمی باشد و باعث تحریک پوست و چشم شود.
تداخل با داروها: DMSO می‌تواند با برخی داروها تداخل داشته باشد، بنابراین قبل از استفاده از آن باید با پزشک مشورت کرد.
کاربردهای غیرمجاز: استفاده از DMSO به عنوان یک داروی خودسرانه توصیه نمی‌شود.

توجه: اطلاعات ارائه شده در این متن صرفاً جنبه اطلاع‌رسانی دارد و نباید به عنوان توصیه پزشکی تلقی شود. برای استفاده از DMSO در هر شرایطی، حتماً با پزشک یا داروساز مشورت کنید.