رک چهار وجهی (یا رَک چهار وجهی) در واقع یک نوع قفسه یا پایه است که برای نگهداری انواع مختلف لوله‌های آزمایش و سایر ظروف آزمایشگاهی کوچک طراحی شده است. این رک‌ها به طور معمول از جنس پلاستیک یا فلز ساخته می‌شوند و دارای حفره‌های متعددی هستند که لوله‌های آزمایش به صورت عمودی در آن‌ها قرار می‌گیرند. رک های چهار وجهی، به دلیل طراحی منحصر به فرد و قابلیت های متنوع، در طیف گسترده ای از آزمایشگاه ها مورد استفاده قرار می گیرند. این رک ها به دلیل قابلیت تنظیم ارتفاع، زاویه و اندازه، امکان سازماندهی و مدیریت بهینه تجهیزات آزمایشگاهی را فراهم می کنند.

چرا از رک چهار وجهی استفاده می‌شود؟

سازماندهی: رک چهار وجهی به شما کمک می‌کنند تا لوله‌های آزمایش را به طور منظم و ایمن نگهداری کنید و از شکستن یا آلوده شدن آن‌ها جلوگیری کنید.
ایمنی: با استفاده از رک، لوله‌های آزمایش به صورت ایستاده قرار می‌گیرند و احتمال ریختن یا شکستن آن‌ها کاهش می‌یابد.
صرفه جویی در فضا: رک‌ چهار وجهی به شما اجازه می‌دهد تا از فضای محدود آزمایشگاه به بهترین نحو استفاده کنید.
جلوگیری از آلودگی: هر لوله آزمایش در یک حفره جداگانه قرار می‌گیرد و از تماس مستقیم با لوله‌های دیگر جلوگیری می‌شود. این امر از آلودگی نمونه‌ها جلوگیری می‌کند.

برخی از مهم ترین کاربردهای رک چهار وجهی در آزمایشگاه ها

آزمایشگاه های شیمی
- نگهداری از بالن ها، ارلن مایر و سایر ظروف شیشه ای
- سازماندهی قیف ها و فیلترها
- نگهداری از لوله های آزمایش و رک های لوله آزمایش
- ایجاد ایستگاه های کاری برای انجام تیتراسیون و سایر آزمایش های شیمیایی
آزمایشگاه های زیست شناسی
- نگهداری از پلیت های کشت سلولی
- سازماندهی میکروتیتر پلیت ها
- نگهداری از لوله های فالکون و سانتریفیوژ
- ایجاد ایستگاه های کاری برای انجام آزمایش های مولکولی و سلولی
آزمایشگاه های میکروبیولوژی
- نگهداری از پتری دیش ها
- سازماندهی لوله های کشت
- ایجاد ایستگاه های کاری برای انجام کشت میکروبی
آزمایشگاه های فیزیک
- نگهداری از قطعات الکترونیکی و تجهیزات اندازه گیری
- سازماندهی سیم ها و کابل ها
- ایجاد ایستگاه های کاری برای انجام آزمایش های فیزیک

مهم‌ترین کاربردهای این نوع رک

نگهداری ظروف آزمایشگاهی: رک‌ چهار وجهی برای نگهداری انواع مختلف ظروف آزمایشگاهی مانند ارلن، بالن، لوله آزمایش، بشر و … بسیار مناسب هستند. طراحی این رک‌ها به گونه‌ای است که ظروف به صورت ایمن و پایدار در جای خود قرار می‌گیرند و از شکستن یا آسیب دیدن آن‌ها جلوگیری می‌شود.
خشک کردن ظروف: با قرار دادن ظروف شسته شده در رک‌های چهار وجهی، هوا به راحتی به تمام سطح ظروف دسترسی پیدا کرده و باعث خشک شدن سریع‌تر آن‌ها می‌شود.
جدا کردن ظروف مختلف: با استفاده از رک‌ چهار وجهی می‌توان ظروف مختلف را از یکدیگر جدا کرده و از آلودگی متقاطع جلوگیری کرد. این امر به ویژه در آزمایشگاه‌های میکروبیولوژی و کشت سلولی اهمیت زیادی دارد.
حمل و نقل ایمن ظروف: رک‌های چهار وجهی به دلیل داشتن دستگیره یا پایه‌های محکم، برای حمل و نقل ایمن ظروف آزمایشگاهی بسیار مناسب هستند.
جایگذاری در اتوکلاو: برخی از رک‌های چهار وجهی از جنس استیل ضد زنگ ساخته شده‌اند و می‌توان آن‌ها را به همراه ظروف درون اتوکلاو قرار داد تا استریل شوند.
ایجاد نظم و ترتیب در آزمایشگاه: استفاده از رک‌های چهار وجهی به ایجاد نظم و ترتیب در آزمایشگاه کمک کرده و باعث می‌شود که ظروف آزمایشگاهی به راحتی قابل دسترسی باشند.

انواع رک چهار وجهی

رک‌های چهار وجهی در اندازه‌ها و طرح‌های مختلفی موجود هستند. برخی از آن‌ها دارای حفره‌های با اندازه‌های مختلف هستند تا بتوان لوله‌های آزمایش با قطرهای متفاوت را در آن‌ها قرار داد. برخی دیگر دارای بخش‌های اضافی برای نگهداری سایر تجهیزات آزمایشگاهی مانند پیپت، همزن و … هستند.

عوامل موثر در انتخاب رک چهار وجهی

ابعاد و ظرفیت رک: با توجه به نوع و تعداد تجهیزات آزمایشگاهی، باید رک با ابعاد و ظرفیت مناسب انتخاب شود.
جنس رک: رک های چهار وجهی معمولاً از جنس پلاستیک، استیل یا آلومینیوم ساخته می شوند که هر کدام مزایای خاص خود را دارند.
قابلیت تنظیم: قابلیت تنظیم ارتفاع، زاویه و اندازه رک، امکان تطبیق رک با نیازهای مختلف آزمایشگاه را فراهم می کند.
مقاومت در برابر مواد شیمیایی: در آزمایشگاه های شیمی، استفاده از رک هایی که در برابر مواد شیمیایی مقاوم هستند، بسیار مهم است.

رک چهار وجهی یکی از تجهیزات ضروری هر آزمایشگاهی است که نقش مهمی در نگهداری، حمل و نقل و سازماندهی ظروف آزمایشگاهی دارد. با توجه به تنوع بالای این نوع رک‌ها، انتخاب رک مناسب برای هر آزمایشگاه بستگی به نیازهای خاص آن آزمایشگاه دارد.